آموزش رسم فلوچارت — گام به گام همراه با مثال

مقدمه مقاله آموزش رسم فلوچارت

انسان‌ها همواره با مسائلی روبه‌رو بوده‌اند که برای حل آن از شیوه‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده می‌کنند. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی بیشتر این مسائل به وسیله‌ی کامپیوتر حل می‌شود. برای حل مسئله به وسیله کامپیوتر باید آن را مرحله به مرحله بیان کنیم. برای حل مسئله راه‌های مختلفی وجود دارد که سه مورد را بیان می‌کنیم:

1. شناخت دقیق و کامل مسئله
2. طرح الگوی حل مسئله
3. آنالیز و تحلیل مسئله

به مجموعه دستورالعمل‌ها و راه‌ حل‌هایی که انجام مرحله به مرحله آن، باعث حل یک مسئله می‌شود الگوریتم می‌گویند. بعد از حل مسئله و نوشتن الگوریتم آن نوبت به رسم فلوچارت می‌رسد که بیان تصویری یک الگوریتم می‌باشد. فلوچارت نام‌های دیگری مثل نمودار گردشی یا نمودار عملیاتی نیز دارد.

در فلوچارت بیشتر از نمادهای تصویری استفاده می‌شود که وقتی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند یک نمودار یا چارت به وجود می‌آید که همان فلوچارت است. اگر طریقه‌ی نوشتن الگوریتم و رسم فلوچارت را یاد بگیرید راه روشنی را در راه برنامه نویسی پیش رو خواهید داشت.

چنان‌چه خواهان داشتن ارائه‌ای عالی و مخاطب پسند در این زمینه بودید، فایل آماده موجود در مجموعه آموزشی پی استور را مد نظر قرار دهید.

• پاورپوینت الگوریتم و فلوچارت — آموزش رسم فلوچارت — کلیک کنید.

تعریف الگوریتم

قبل از اینکه سراغ تعاریف فلوچارت و رسم آن بپردازیم، بهتر است پیش زمینه‌ای از الگوریتم داشته باشید. الگوریتم را ریاضی دان بزرگ ایرانی ابوموسی خوارزمی به خاطر روشی که در حل مسائل به کار می‌برد نام گذاری کردند. به مجموعه‌ای از یک یا چند دستورالعمل که به ترتیب انجام شده‌اند و انجام آن باعث حل مسئله شده است را الگوریتم می‌گویند. از ویژگی‌های الگوریتم به چند مورد اشاره می‌کنیم:

• مشخص بودن تعداد دستورالعمل‌ها
•  داشتن ابتدا و انتها
• قابل فهم و قابل اجرابودن دستورالعمل‌ها
•  رسیدن به هدف خاص و معین پس از اجرای دستور

برای کسانی که به برنامه نویسی علاقه دارند توصیه می‌کنیم ابتدا با مفاهیم الگوریتم و فلوچارت آشنا شوید سپس آموزش زبان‌های برنامه نویسی بپردازید. به توانایی‌های خود ایمان داشته باشید و مطمئن باشید اگر الگوریتم را بنویسید و به درستی آن را متوجه شوید مفهوم الگوریتم و به دنبال آن برنامه نویسی را یاد خواهید گرفت.

امروزه بازار برنامه نویسی به علت آینده و مزایایی که دارد بسیار داغ است. در راستای آشنایی بیشتر با برنامه نویسی و بازار کار آن؛ فایل موجود در این حیطه را مطالعه نمایید.

• فرصت های شغلی برنامه نویسی — پاورپوینت جهت ارائه کلاسی — کلیک کنید.

تعریف الگوریتم از دیدگاه ماشین

الگوریتم را می‌توان یک ماشین ساده در نظر گرفت که قابلیت‌های زیر را دارد:

۱- دریافت یک یا چند داده به عنوان ورودی

۲- ارسال یک یا چند مقدار به عنوان خروجی

۳- انجام عملیات مقایسه بین دو داده دلخواه

۴- ذخیره داده‌ها و اطلاعات در قسمتی از ماشین

انواع الگوریتم

الگوریتم و فلوچارت شامل سه نوع از ساختارهای کنترلی می‌باشند:

1. دستورات پردازشی متوالی: همانطور که از اسم آن پیداست، دستورات به ترتیب یکی پس از دیگری قرار می‌گیرند. در فلوچارت‌ها، این عبارات را معمولاً در شکل یا علامت مستطیل قرار می‌دهند.
2. دستورات شرطی: این دستورات به یک تصمیم یا شرط اشاره دارد. با درستی یا نادرست بودن شرط، دستور انتخاب شده و بقیه مراحل ادامه پیدا می‌کند. در بعضی کتاب‌ها به این دستورات ساختار انتخاب «اگر-آنگاه» نیز گفته می‌شود.
3. دستورات حلقه: با این دستورات یک یا چندین دستور به صورت تکراری بر اساس برخی شرایط که در حلقه وجود دارد، اجرا می‌شود. در فلوچارت‌ها، یک فلش رو به عقب به وجود یک حلقه اشاره می‌کند و در اغلب زبان‌های برنامه‌نویسی، ساختارهای “while” و “for” برای حلقه‌ها استفاده می‌شود. در نظر داشته باشید که برای تمام شدن و اتمام حلقه شرطی وجود داشته باشد.

تعریف فلوچارت

به علائمی که الگوریتم را با استفاده از نمادهای تصویری بیان می‌کند فلوچارت گفته می‌شود. همانطور که در توضحیات مقدماتی عرض کردیم اولین مرحله در حل مسئله با کامپیوتر نوشتن الگوریتم و دومین مرحله رسم فلوچارت می‌باشد و مرحله پایانی نوشتن برنامه به یکی از زبان‌های برنامه نویسی است. اگر بتوانید در حل یک مسئله الگوریتم و فلوچارت را نوشته و رسم کنید، نوشتن برنامه از روی فلوچارت بسیار راحت خواهد بود.

به عبارت دیگر فلوچارت حل مسئله را قدم به قدم انجام می‌دهد. برای مثال اگر مسئله ما گرفتن میانگین از ۱۰ عدد باشد، جمع کردن اعداد و تقسیم حاصل جمع بر تعداد، مراحل یک الگوریتم را به زبان ساده نشان می‌دهد.در ادامه سعی خواهیم کرد با رسم فلوچارت الگوریتم‌های مختلف و آوردن مثال‌های متنوع بتوانیم شما را در یادگیری و آموزش رسم فلوچارت کمک کنیم.

معرفی ۵ نماد در آموزش رسم فلوچارت

الگوریتم و فلوچارت یکی از مباحث مهم در دنیای برنامه نویسی است که پایه و بنای زبان‌های برنامه نویسی به شمار می‌رود برای همین معمولا این آموزش را در ابتدای کتاب‌های دانشگاهی می‌آورند. فلوچارت‌ها اغلب از شکل‌های مختلف مثل بیضی و مستطیل ،دایره همراه با فلش های متصل تشکیل شده‌اند که هرکدام معنی و مفهوم خود را دارند. شما می‌توانید فلوچارت را در Word، Excel ،PowerPoint نیز رسم کنید. در ادامه به معرفی نمادها و شکل‌های استفاده شده در فلوچارت می‌پردازیم.

۱- علامت‌های شروع و پایان

برای نمایش شروع و پایان در ابتدای فلوچارت از نماد دایره استفاده خواهیم کرد. ذکر این نکته ضروری است که در رسم فلوچارت هر الگوریتمی، فقط و فقط یک نقطه شروع و پایان وجود دارد اما پایان آن می‌تواند حالت‌های مختلف داشته باشد که به معنای داشتن چندین پایان نیست. به شکل زیر توجه کنید و آن را به خاطر داشته باشید تا در ادامه با بقیه نمادها در فلوچارت آشنا شوید.

۲- علامت ورودی در مقاله آموزش رسم فلوچارت

از علامت یا شکل متوازی الاضلاع برای دریافت مقادیر یا داده به عنوان ورودی استفاده می‌کنند. بنابراین وقتی داده یا مقداری را دریافت کردید نام آن در متوازی الاضلاع قرار داده می‌شود. در شکل زیر نحوه گرفتن ورودی در چند مورد نشان داده شده است.

در این مورد نیز باید این نکته را در نظر گرفت که چندین فلش به آن منتهی می‌شود و در نهایت یک فلش از آن خارج می‌گردد.

۳- علامت جایگزینی و انتساب

برای نمایش عملیات محاسبه‌ای و جایگزینی مقداری در یک خانه از نماد یا شکل مستطیل استفاده می‌شود. در مورد این شکل نیز این را در نظر داشته باشید که می‌توانید چند فلش به آن وارد و فقط یک فلش از آن خارج کنید.

۴- علامت شرطی

در عبارت‌های شرطی انجام عملیات بسته به برقراری شرط یا شرط‌هایی می‌باشد. برای این کار از شکل یا علامت لوزی برای دستورات شرطی استفاده می‌شود. گاهاً به دستورهای شرطی، عبارت‌های تصمیم گیری نیز گفته می‌شود. پس شرط یا شرط‌ها داخل لوزی نوشته می‌شود.

در این شکل می‌توان چندین فلش را وارد کرد و بنا به ارزش شرط‌ها یعنی درست یا نادرست بودن دو یا سه فلش را خارج کرد. اگر به شکل زیر توجه کنید توضیحات گفته شده را بیشتر و بهتر درک خواهید کرد.

۵- علامت چاپ یا خروجی

اگر مقادیری را که نمایش داده شده اند و می‌خواهید که چاپ شوند، از علامت و شکل زیر استفاده کنید و داخل آن‌ها بنویسید. هدف یک کاربر یا برنامه نویس برای حل الگوریتم گرفتن خروجی از آن است. در یک الگوریتم پس از اینکه محاسبات انجام شد خروجی را در یک چهارضلعی منحنی دار وارد می‌کنند.

نحوه رسم فلوچارت

در موارد بالا همه نمادهای یک فلوچارت را تک به تک توضیح دادیم. در این بخش از آموزش رسم فلوچارت نیز یک نمای کلی از فلوچارت را نشان می‌دهیم که بعد از مشاهده آن به سراغ مثال‌هایی از الگوریتم و فلوچارت خواهیم پرداخت.

مثال ۱ برای آموزش رسم فلوچارت

برای اینکه مطالب را به راحتی بفهمید و با روند کار آشنایی داشته باشید از مثالی ساده شروع می‌کنیم. فلوچارتی رسم کنید که دو عدد A و B را به عنوان ورودی گرفته و حاصل جمع آن‌ها را چاپ کند:

بعد از تعیین ورودی باید خروجی مورد انتظار را تعیین کنیم یعنی مجموع دو عددی که به عنوان ورودی گرفته شده است. و راه حلی که در نظر می‌گیریم تا به نتیجه‌ی مورد نظر برسیم شامل جمع کردن دو عدد است و این کار را با استفاده از عملگر “+” انجام می‌دهیم.

در نهایت به طراحی الگوریتم می‌رسیم. با استفاده از پیش‌نیازهایی که در بالا تعیین کردیم به طراحی الگوریتم می‌پردازیم.

۱- شروع

۲- A و B را بگیر

۳- C ← A+B

۴- C را چاپ کن

۵- پایان

مثال ۲ برای آموزش رسم فلوچارت

فلوچارتی رسم کنید که عدد x را به عنوان ورودی دریافت و اگر x مثبت بود، آن را در ۲ ضرب کرده و چاپ نماید و در غیر اینصورت، نقیض آن را چاپ نماید.

۱- شروع

۲- x را بگیر

۳- اگر ۰ < x سپس بنویس x * 2 و برو به ۵

۴- بنویس x-

۵- پایان

مثال ۳ برای آموزش رسم فلوچارت

فلوچارتی رسم کنید که سه عدد ۲، ۳، ۵ را در سه خانه A،B،C ذخیره کرده و سپس میانگین آن‌ها را محاسبه و چاپ نمایید.

برای حل مسئله موارد زیر را در نظر می‌گیریم:

داده‌های مسئله اعداد ۲ و ۳ و ۵ هستند و نتیجه و خروجی میانگین سه عدد است. فرمول محاسبه میانگین سه عدد را احتمالا در مقاطع دبیرستان و راهنمایی یاد گرفته اید. میانگین سه عدد مساویست با مجموع سه عدد تقسیم بر ۳.

بنابراین الگوریتم این مسئله به شکل زیر در می‌آید:

۱- شروع

۲- عدد ۲ را در خانه A قرار بده

۳- عدد ۳ را در خانه B قرار بده

۴- عدد ۵ را در خانه C قرار بده

۵- خانه‌های A،B،C را باهم جمع کرده و حاصل جمع را در خانه S قرار بده

۶- مقدار خانه S را بر ۳ تقسیم کن و در AVE قرار بده

۷- مقدار خانه AVE را بنویس

۸- پایان

مثال ۴ برای آموزش رسم فلوچارت

الگوریتمی بنویسید که اعداد زوج دو رقمی را یکی یکی محاسبه و چاپ نماید.

۱- شروع

۲- ۱۰← Z

۳- z را بنویس

۴- Z ← Z+2

۵- اگر Z <= 98 سپس برو به خط ۳

۶- پایان

مثال ۵ برای آموزش رسم فلوچارت

الگوریتمی بنویسید که دو عدد A و B را به عنوان ورودی دریافت و بزرگترین و کوچکترین عدد را محاسبه و چاپ نماید.( اگر A و B مساوی بودند ، دو عدد دیگر را بگیرد)

این مسئله را می‌توان در دو حالت حل کرد.

حالت اول: در اینقسمت فرض می‌کنیم دو عدد مساوی نباشند که الگوریتم به صورت زیر در می‌آید.

۱- شروع

۲- A و B  را بگیر

۳- اگر A بزرگتر از B بود سپس بنویسی A بزرگترین عدد و B کوچکترین عدد است و پایان.

۴- B  را به عنوان بزرگترین عدد بنویس.

۵- A را به عنوان کوچکترین عدد بنویس.

۶- پایان

حالت دوم: 

۱- شروع

۲- A و B را بگیر

۳- اگر A=B بود برو به خط ۲

۴- اگر A>B بود

۵- بنویس A بزرگ‌ترین عدد

۶-  بنویس B کوچک‌ترین عدد

۷- پایان

برای مطالعه مطالب بیشتر در زمینه برنامه نویسی و انواع زبان‌های آن، پاورپوینت زیر را مطالعه نمایید.

• پاورپوینت زبان های برنامه نویسی  — کلیک کنید.

سخن آخر در مورد آموزش رسم فلوچارت

به انتهای پست آموزش رسم فلوچارت رسیدیم. سعی کردیم با توضیحات ساده و قابل درک این مفاهیم را بیان کنیم تا بتوانید به راحتی مطلب را فراگرفته و به دیگران هم انتقال دهید. از مطالب گفته شده در این پست به این نتیجه رسیدیم که الگوریتم بیشتر با استفاده از کلمات و حل مسئله را با اجرای دستورات مرحله به مرحله به پایان می‌رساند تا کاربر را به نتیجه و هدف مورد نظر برساند. همانطور که دیدید فلوچارت را بیشتر با نمادهای مشخص از طریق اشکال تصویری و با چگونگی انجام فرآیندهای منطقی، راه حل مسئله را ارائه می‌دهد.

امروزه الگوریتم‌ها جایگاه ویژه‌ای در حوزه فناوری اطلاعات دارد. از جمله کاربرد آن در شبکه‌های اجتماعی و موتورهای جستجو است و حتی وارد بخشی از زندگی روزمره‌ی ما شده است. چرا که بسیاری از کارهای شخصی ما در زندگی روزمره از الگوریتم مشخصی پیروی می‌کند. حتی گاهی اوقات ما بدون اینکه خودمان خبر داشته باشیم از الگوریتم مشخصی استفاده می‌کنیم. خیلی راحت می‌توان بیان کرد هر چیزی که ما با آن سر و کار داریم به نوعی به الگوریتم مربوط می‌شود. که قدم به قدم در حال انجام است.

پس یادگیری شما از طریق این پست علاوه بر اینکه  شما را با اصول زبان‌های برنامه‌نویسی‌ آشنا می‌کند، باعث می‌شود توجه بیشتر و دقیق‌تری روی فعالیت‌های روزمره‌تان و نظم دادن به آن‌ها داشته باشید تا با رعایت قوانین و دستورات گام به گام، فعالیت‌های خود را با موفقیت به پایان برسانید و به اهداف مورد نظر خود برسید.

شما می‌توانید با جستجو در سایت پی‌استور که الگوریتم‌های مختلفی را در زمینه‌های مختلف گذاشته‌اند و بیشتر آن‌ها توسط آقای مهندس امین جلیل زاده تدریس شده است را مشاهده کنید. با توجه به حرفه و تخصص خود در کامپیوتر محصولات را دانلود کرده و اطلاعات خود را افزایش دهید.

در پایان از شما همراهان سایت پی استور نهایت تشکر را داریم و منتظر نظرات و پیشنهادات مفید و سازنده‌ی شما در زمینه‌های مختلف علمی و کامپیوتری هستیم تا بتوانیم با مطالب جامع و کامل در خدمت شما عزیزان باشیم. موفق و پیروز باشید.